DIFFERENTIAALDIAGNOSE
Vrouw
ernstig en behandelbaar | niet ernstig of niet behandelbaar |
ONTSTEKING - SOA - provoked vestibulodynie (=chronische branderige pijn aan binnezijde van binnenste schaamlippen + pijn bij coïtus) MALIGNITEIT - vulvacarcinoom | ONTSTEKING - vulvovaginitis - bartholinitis (=cyste / abces in kanaal van Bartholin) ANATOMISCHE / TRAUMATISCHE AFWIJKING - nauwe commissura posterior - litteken t.g.v. bevalling SEKSUELE EN/OF PIJNSTOORNIS - opwindingsstoornis - vaginisme - bekkenbodemhypertonie HORMONALE VERANDERING - borstvoeding - menopauze ZELDZAME AANDOENING - pudendus neuralgie - lichen sclerosus et atrophicus - aandoeningen in het kleine bekken - allergieën - e.c.i. |
Man
ernstig en behandelbaar | niet ernstig of niet behandelbaar |
ONTSTEKING - SOA | ONTSTEKING - balanitis - prostatitis / epididymitis ANATOMISCHE / TRAUMATISCHE AFWIJKING - phimosis - te kort frenulum - peyronie - liesbreukcorrectie SEKSUELE EN/OF PIJNSTOORNIS - blauwe ballen - chronische prostatitis / bekkenpijnsyndroom ZELDZAME AANDOENING - pudendus neuralgie - huidziekten - e.c.i. |
ANAMNESE
WW
Wanneer is de pijn begonnen?
pijn aanwezig sinds sexarche -> anatomische afwijking (gesloten hymen, nauwe commissura posterior)
pijn later pas ontstaan -> allicht geen anatomische afwijking
Wanneer doet het pijn?
pijn bij het vrijen + branderig schrijnend gevoel ná het vrijen -> vaginitis, vulvitis
Waar doet het pijn?
diepe dyspareunie -> aandoeningen in kleine bekken, relatief grote penis
oppervlakkige dyspareunie (distale deel vagina of introïtus) -> vaginisme, vaginitis, vulvitis, lokaal probleem rond introïtus (litteken, provoked vestibulodynie)
KK
VV
Bijkomende klachten
pijn bij het plassen -> blaasontsteking, SOA
pijn bij het zitten -> pudendus neuralgie
VG
episiotomie, operatie kleine bekken, bestraling kleine bekken -> littekens
lichamelijk of seksueel misbruikt -> grotere kans op dyspareunie
diabetes mellitus -> vaginale droogte, candida-infectie
depressie, andere psychiatrische ziektebeelden -> libidoverlies
MED
Vrouw:
antidepressiva , anticholinergica, antihistaminica, antihypertensiva -> vaginale droogte
anticonceptiva -> libidoverlies
Man:
antidepressiva, antipsychotica -> pijnlijke ejaculatie
PERS
stress, relatieproblemen -> libidoverlies, dyspareunie
afwijzende gesloten houding van één van beide partners t.a.v. de dyspareunie
-> = risico voor blijven voortbestaan van dyspareunie
strenge seksuele moraal in de opvoeding
-> vaginisme (afkeer van penetratie)
gedachten bij het vrijen:
angst (voor pijn, SOA, zwangerschap)
-> werkt belemmerend voor opwinding en kan rol spelen in ontstaan van dyspareunie
schuld (t.o.v. partner) -> coitus gaat door ondanks pijn => verergering probleem
KLINISCH ONDERZOEK
Vrouw
Inspectie
roodheid vulva en vaginawanden + witte brokkelige fluor -> candida-infectie
kleine pijnlijke blaasjes -> herpes-infectie
kleine erythemateuze laesies die bij aanraking met wattenstok pijnlijk zijn -> provoked vestibulodynie
atrofie slijmvlies -> postmenopauze
asymmetrische zwelling schaamlippen -> bartholinitis
onregelmatige en grillige zwellingen -> vulvacarcinoom
vrouw laten persen -> uterovaginale prolaps
Speculumonderzoek
fluoronderzoek
uitstrijkje
Vaginaal toucher
palpabele afwijkingen in kleine bekken -> ovariumcarcinoom
gevoelig cavum Douglas -> endometriose
bekkenbodem kan niet goed aan- of ontspannen bij één toucherende vinger -> bekkenbodemhypertonie
Man
Inspectie
roodheid eikel -> balanitis
uitvloed uit urethra -> SOA
blaasjes -> herpesinfectie
niet kunnen terugtrekken van voorhuid over de eikel -> phimosis
Palpatie testes
pijnlijke palpatie -> epididymitis
verharding penis -> peyronie
Rectaal toucher
gevoelige prostaat -> prostatitis
Alarmsymptomen
onregelmatige zwellingen van vulva of vagina
-> vulvacarcinoom
postmenopauzaal vaginaal bloedverlies
-> endometriumcarcinoom
diepe dyspareunie -> PID, endometriose, ovariumcarcinoom
vaginale afscheiding + koorts -> PID
bloedverlies na coïtus -> cervixcarcinoom, Chlamydia, gonorroe
AANVULLEND ONDERZOEK
Eenvoudig aanvullend onderzoek
Vrouw
onderzoek vaginale fluor (pH + microscopisch onderzoek): indicatie: verdenking vaginitis
pH >4,5 -> bacteriële vaginose, trichomonasinfectie
rottevisgeur nadat druppel KOH werd toegevoegd -> bacteriële vaginose
hyfen (schimmeldraden met takstructuur) -> candida-infectie
cluecellen -> bacteriële vaginose
trichomonas (flagel) -> trichomonasinfectie
meer leukocyten te zien dan epitheelcellen -> candida-infectie, SOA
fluorkweek of PCR: indicatie: verdenking op SOA
speculumonderzoek en cervixuitstrijk: indicatie: diepe dyspareunie en vaginaal bloedverlies tijdens het vrijen
BSE of CRP: indicatie: bij verdenking op infectie in kleine bekken (dyspareunie met buikpijn en koorts)
biopt: indicatie: huidlaesies die niet eenduidig zijn of bij twijfel over de goedaardigheid
echo onderbuik: indicatie: verdenking op een tumor in het kleine bekken
Man
kweek of PCR: indicatie: opsporen verwekker urethritis (vb. kweek urine, kweek wondbodem blaasje)
Complex aanvullend onderzoek
colposcopie
werkwijze: tijdens speculumonderzoek met microscoop naar cervix kijken + slijmvlies aankleuren met azijnzuur + biopt nemen van verdachte zones
doel: cervixcarcinoom opsporen
DIFFERENTIAALDIAGNOSE
Vrouw
ernstig en behandelbaar | niet ernstig of niet behandelbaar |
ONTSTEKING - SOA - provoked vestibulodynie (=chronische branderige pijn aan binnezijde van binnenste schaamlippen + pijn bij coïtus) MALIGNITEIT - vulvacarcinoom | ONTSTEKING - vulvovaginitis - bartholinitis (=cyste / abces in kanaal van Bartholin) ANATOMISCHE / TRAUMATISCHE AFWIJKING - nauwe commissura posterior - litteken t.g.v. bevalling SEKSUELE EN/OF PIJNSTOORNIS - opwindingsstoornis - vaginisme - bekkenbodemhypertonie HORMONALE VERANDERING - borstvoeding - menopauze ZELDZAME AANDOENING - pudendus neuralgie - lichen sclerosus et atrophicus - aandoeningen in het kleine bekken - allergieën - e.c.i. |
Man
ernstig en behandelbaar | niet ernstig of niet behandelbaar |
ONTSTEKING - SOA | ONTSTEKING - balanitis - prostatitis / epididymitis ANATOMISCHE / TRAUMATISCHE AFWIJKING - phimosis - te kort frenulum - peyronie - liesbreukcorrectie SEKSUELE EN/OF PIJNSTOORNIS - blauwe ballen - chronische prostatitis / bekkenpijnsyndroom ZELDZAME AANDOENING - pudendus neuralgie - huidziekten - e.c.i. |
ANAMNESE
WW
Wanneer is de pijn begonnen?
pijn aanwezig sinds sexarche -> anatomische afwijking (gesloten hymen, nauwe commissura posterior)
pijn later pas ontstaan -> allicht geen anatomische afwijking
Wanneer doet het pijn?
pijn bij het vrijen + branderig schrijnend gevoel ná het vrijen -> vaginitis, vulvitis
Waar doet het pijn?
diepe dyspareunie -> aandoeningen in kleine bekken, relatief grote penis
oppervlakkige dyspareunie (distale deel vagina of introïtus) -> vaginisme, vaginitis, vulvitis, lokaal probleem rond introïtus (litteken, provoked vestibulodynie)
KK
VV
Bijkomende klachten
pijn bij het plassen -> blaasontsteking, SOA
pijn bij het zitten -> pudendus neuralgie
VG
episiotomie, operatie kleine bekken, bestraling kleine bekken -> littekens
lichamelijk of seksueel misbruikt -> grotere kans op dyspareunie
diabetes mellitus -> vaginale droogte, candida-infectie
depressie, andere psychiatrische ziektebeelden -> libidoverlies
MED
Vrouw:
antidepressiva , anticholinergica, antihistaminica, antihypertensiva -> vaginale droogte
anticonceptiva -> libidoverlies
Man:
antidepressiva, antipsychotica -> pijnlijke ejaculatie
PERS
stress, relatieproblemen -> libidoverlies, dyspareunie
afwijzende gesloten houding van één van beide partners t.a.v. de dyspareunie
-> = risico voor blijven voortbestaan van dyspareunie
strenge seksuele moraal in de opvoeding
-> vaginisme (afkeer van penetratie)
gedachten bij het vrijen:
angst (voor pijn, SOA, zwangerschap)
-> werkt belemmerend voor opwinding en kan rol spelen in ontstaan van dyspareunie
schuld (t.o.v. partner) -> coitus gaat door ondanks pijn => verergering probleem
KLINISCH ONDERZOEK
Vrouw
Inspectie
roodheid vulva en vaginawanden + witte brokkelige fluor -> candida-infectie
kleine pijnlijke blaasjes -> herpes-infectie
kleine erythemateuze laesies die bij aanraking met wattenstok pijnlijk zijn -> provoked vestibulodynie
atrofie slijmvlies -> postmenopauze
asymmetrische zwelling schaamlippen -> bartholinitis
onregelmatige en grillige zwellingen -> vulvacarcinoom
vrouw laten persen -> uterovaginale prolaps
Speculumonderzoek
fluoronderzoek
uitstrijkje
Vaginaal toucher
palpabele afwijkingen in kleine bekken -> ovariumcarcinoom
gevoelig cavum Douglas -> endometriose
bekkenbodem kan niet goed aan- of ontspannen bij één toucherende vinger -> bekkenbodemhypertonie
Man
Inspectie
roodheid eikel -> balanitis
uitvloed uit urethra -> SOA
blaasjes -> herpesinfectie
niet kunnen terugtrekken van voorhuid over de eikel -> phimosis
Palpatie testes
pijnlijke palpatie -> epididymitis
verharding penis -> peyronie
Rectaal toucher
gevoelige prostaat -> prostatitis
Alarmsymptomen
onregelmatige zwellingen van vulva of vagina
-> vulvacarcinoom
postmenopauzaal vaginaal bloedverlies
-> endometriumcarcinoom
diepe dyspareunie -> PID, endometriose, ovariumcarcinoom
vaginale afscheiding + koorts -> PID
bloedverlies na coïtus -> cervixcarcinoom, Chlamydia, gonorroe
AANVULLEND ONDERZOEK
Eenvoudig aanvullend onderzoek
Vrouw
onderzoek vaginale fluor (pH + microscopisch onderzoek): indicatie: verdenking vaginitis
pH >4,5 -> bacteriële vaginose, trichomonasinfectie
rottevisgeur nadat druppel KOH werd toegevoegd -> bacteriële vaginose
hyfen (schimmeldraden met takstructuur) -> candida-infectie
cluecellen -> bacteriële vaginose
trichomonas (flagel) -> trichomonasinfectie
meer leukocyten te zien dan epitheelcellen -> candida-infectie, SOA
fluorkweek of PCR: indicatie: verdenking op SOA
speculumonderzoek en cervixuitstrijk: indicatie: diepe dyspareunie en vaginaal bloedverlies tijdens het vrijen
BSE of CRP: indicatie: bij verdenking op infectie in kleine bekken (dyspareunie met buikpijn en koorts)
biopt: indicatie: huidlaesies die niet eenduidig zijn of bij twijfel over de goedaardigheid
echo onderbuik: indicatie: verdenking op een tumor in het kleine bekken
Man
kweek of PCR: indicatie: opsporen verwekker urethritis (vb. kweek urine, kweek wondbodem blaasje)
Complex aanvullend onderzoek
colposcopie
werkwijze: tijdens speculumonderzoek met microscoop naar cervix kijken + slijmvlies aankleuren met azijnzuur + biopt nemen van verdachte zones
doel: cervixcarcinoom opsporen